Trường tiểu học của tôi nằm cạnh đình làng, hôm nào cũng chạy qua đình chơi dưới bóng mát của những cây ô môi. Đình thần có thể nói là không gian đẹp nhất đối với dân làng.
Nhưng đình gắn bó với tuổi thơ tôi chính từ những buổi cúng kỳ yên có hát bội theo về. Từ xa đã nghe tiếng trống chầu rộn rã, đôi chân tôi muốn tung chạy thật nhanh. Nhưng tôi còn phải chờ bà ngoại đội mâm lễ đi cúng, quãng đường từ nhà tới đình khoảng 2 cây số. Ngoại lấy áo dài bằng vải the mà chỉ dịp quan trọng mới mặc. Từ sáng, ngoại đã nấu nồi xôi đậu xanh thơm phức, đổ ra cái mâm, vun tròn rất đẹp, dán thêm miếng giấy hồng điều và đội trang trọng trên đầu suốt quãng đường đi. Bà Năm, bà Tư, dì Tám… trong xóm cũng đội những mâm xôi, mâm bún tự làm, đi thành một đoàn thật đẹp.
Cúng đình, xem hát và ăn “cơm hội”
Khi ngoại tôi và nhiều người nữa lo việc cúng kiến trong đình thì lũ trẻ chúng tôi chạy ù ra chỗ sân khấu để coi hát bội. Sân khấu gọi là vỏ ca, bề ngang chừng 5 – 6 m, bề sâu chừng 4 – 5 m, nền gạch tàu, cao hơn hàng ghế khán giả một chút. Phông màn chỉ là vài tấm vải đỏ xanh thêu rồng phượng, gắn kim sa, mắt gà lấp lánh. Khán giả quan trọng như các ông bà chức sắc hoặc bô lão trong làng thì được ngồi ở chính giữa với chừng 5 hàng ghế đẩu bằng gỗ có lưng dựa. Tóm lại chỉ chừng 70 khán giả quan trọng được ngồi ngay chính diện mà xem, còn lại khán giả khác và đám con nít thì phải đứng phía sau hoặc lên ngồi ở những băng gỗ đặt hai bên cánh phải, cánh trái của vỏ ca. Băng gỗ được thiết kế theo kiểu bậc thang nên cũng dễ xem, lại được làm từ gỗ lâu năm rất dày và nặng, lên nước láng bóng, mát rượi. Đám con nít như chúng tôi xem hát xong, không chịu về, cứ nằm trên đó mà ngủ một giấc chờ coi tiếp suất chiều.
Tụi con nít chúng tôi cũng được ăn cơm đình thoải mái. Coi hát xong, bọn tôi chạy xuống bếp đã thấy nhiều thức ăn bày trên bộ ván gọi là bộ ngựa to bằng cái giường đôi. Nào thịt kho, thịt quay, gà luộc, cơm, xôi, bún, chè… những gì dân làng đem cúng đều bày ra cho cả làng ăn. Tất cả ăn uống trong trật tự. Đúng là một hình thức “đám giỗ làng” mà tôi giữ mãi trong ký ức, nó chứa đựng sự gắn kết của cộng đồng và thể hiện sự hào phóng của vùng đất phương Nam.
(Còn tiếp)
